خوانندگان قدیمی ایرانی
خوانندگان قدیمی ایرانی
مهستی :
افتخار دَدِهبالا با نام هنری مهستی (زادۀ ۲۵ آبان ۱۳۲۵– درگذشتۀ ۴ تیر ۱۳۸۶) خواننده ایرانی موسیقی سنتی و مردمی و پاپ ایرانی بود. از او با نامهایی چون بانوی آواز گلها و دلها یاد میشود. وی کمی پیش از انقلاب از ایران خارج شد، ابتدا به بریتانیا و سپس برای همیشه به آمریکا رفت و تا زمان مرگ در آن کشور زندگی میکرد. بیشتر آثاری که او پس از انقلاب اجرا کرد در قالب ترانههای پاپ سنتی و مردمی هستند. مهستی خواهر هایده، خوانندهٔ نامدار ایرانی بود.
مهستی، با نام اصلی افتخار ددهبالا، در ۲۵ آبان ۱۳۲۵ در تهران، خیابان ایران (خیابان عین الدوله)، زاده شد. پدر وی محمد ددهبالا و مادرش زینت بلغاری بودند. او خواهر هایده، یکی از بزرگترین خوانندگان موسیقی پاپ سنتی ایران بود. پرویز یاحقی استعداد خوانندگی او را در نوجوانی کشف کرد. پرویز یاحقی صدای او را در یکی از نشستها بهطور اتفاقی میشنود و بسیار به صدایش علاقهمند میشود و وی را به خوانندگی و موسیقی تشویق میکند. اکبر گلپایگانی در مصاحبهای عنوان میکند که هایده و مهستی را او آموزش داده و سپس به آهنگسازان معرفی کردهاست. هایده از مهستی بزرگتر بود اما مهستی به علت تجرد، زودتر از خواهر خود پا در وادی هنر گذاشت. وی نام هنری خود را از مهستی گنجوی شاعر معروف ایرانی برگرفت.
شروع کار مهستی در سن ۱۹ سالگی در برنامۀ گلها شماره ۴۲۰ و با خواندن ترانهای به نام آن که دلم را برده خدایا ساختهٔ بیژن ترقی در سبک موسیقی کلاسیک ایرانی بود اما پس از طی زمان و همراه با گرایش عمومی برای موسیقی پاپ به خصوص در دوران پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، آهنگهایی نیز در این سبک اجرا نمود. نخستین کار وی در این زمینه ترانۀ بچه نشو ای دل ساختۀ جهانبخش پازوکی بود.پیش از انقلاب، همسر نخست مهستی پس از مدتی زندگی با او، عاشق فیروزه خوانندۀ کوچهبازاری شد و از مهستی جدا و با فیروزه ازدواج کرد. مهستی علاقۀ زیادی به همسرش داشت و با این رخداد بسیار غمگین شد و ترانههای بیا خونه، بازیچه و سرانجام دلقک را خطاب به کورس ناظمیان، همسر نخست خود خواند ولی پس از مدتی با همسر دومش ازدواج کرد. مهستی دو بار ازدواج کرد و سرانجام هر دو ازدواج، جدایی بود. وی از ازدواج نخست با کورس ناظمیان صاحب دختری به نام سحر ناظمیان شد. ازدواج دوم او با بهرام سنندجی صاحب کارخانهٔ کفش بود.[نیازمند منبع] مهستی از تنها دختر خود یعنی سحر دو نوۀ دختری به نامهای ناتاشا و ناتالی داشت.در سال ۲۰۰۵ میلادی، آکادمی جهانی هنر، ادبیات و رسانه از وی برای بیش از ۴۰ سال فعالیت در زمینه موسیقی سنتیو مردمی و پاپ ایرانی تقدیر به عمل آورد و به وی نشان شیر طلایی اهدا گردید.از او با احتساب گلهای رنگارنگ حدود چهل آلبوم برجای ماندهاست.مردمی بودن و شرکت در بسیاری از کارهای عامالمنفعه و همچنین برخورد صمیمانۀ وی با مردم در کنسرتها باعث علاقۀ زیاد مردم به وی بود که باعث شد نسلهایی که بعد از مرگ وی به دنیا آمده بودند تا به امروز، وی و و ترانههای او را به خوبی بشناسند و از آنها استقبال کنند.
مهستی تا حدود چهار سال بیماری خود را از اطلاع عموم مردم پنهان نگاه داشت، اگرچه تحت شیمی درمانی خفیف قرار گرفته بود. پزشکان به او هشدار داده بودند که در صورت مداوا با دوز بالاتر که مورد نیاز شرایط اوست، امکان ایجاد مشکل در صدایش وجود خواهد داشت. با این وجود، در نوروز ۱۳۸۶ بعد از چندین روز اجرای برنامه در کنسرتی که به همراه ستار و گلپا قرار بود در دبی انجام دهد به علت ظهور مجدد علایم بیماری و وخامت حال عمومی از اجرای کنسرت بازماند. وی به سرعت به لس آنجلس بازگشت و در برنامهای تلویزیونی با اجرای نادره سالارپور (برادر زادۀ خود)، به همراه دختر و نوههای خود و پزشک خانوادگی شرکت کرد و اعلام کرد که به بیماری سرطان مبتلا است و باید پرتو درمانی شود. به همین دلیل پس از انجام مداوا به همراه دخترش به شمال کالیفرنیا رفت و در مجهزترین بیمارستان سانتا روزا که متعلق به همسر سحر بود بستری گردید.
پس از انتشار آلبوم موفق «از خدا خواسته» در حالی که مشغول تهیۀ آلبومی دیگر با همکاری شادمهر عقیلی بود، پس از چهار سال بیماری سرطان روده بزرگ در سانتا روزای کالیفرنیا در ساعت ۷:۵۲ صبح ۴ تیر ۱۳۸۶ خورشیدی در سن ۶۰ سالگی درگذشت.پیکر وی پس از انتقال از شمال کالیفرنیا، در ساعت ۱۲:۳۰ روز جمعه ۸ تیر ۱۳۸۶ خورشیدی در گورستان وستوود در لس آنجلس در کنار آرامگاه خواهرش هایده و مادرشان به خاک سپرده شد. هزاران نفر از جمله خوانندگان و بازیگران برجستۀ ایرانی مقیم خارج از کشور و همچنین جمشید دلشاد، نخستین شهردار ایرانی در ایالت کالیفرنیا و بیژن پاکزاد یکی از طراحان معروف ایرانی مقیم آمریکا در مراسم خاکسپاری وی شرکت کردند. به گفتۀ دولت فدرال آمریکا بعد از مرلین مونرو و مایکل جکسون تشیع جنازه وی سومین مراسم بزرگ و استثنایی ایالات متحده آمریکا بود که منجر به تعطیلی کامل یکساعته خیابانهای لس آنجلس گردید.[۱]بعد از فوت وی، ۴ خوانندۀ خانم ایرانی، لیلا فروهر، سپیده، هنگامه و هلن، به درخواست شبکۀ طبش، آهنگی برای یادبود مهستی به نام «به یاد مهستی» را اجرا کردند
هایده :
معصومه دَدِهبالا با نام هنری هایده (زادهٔ ۲۱ فروردین ۱۳۲۱ در تهران – درگذشتهٔ ۳۰ دی ۱۳۶۸ در سان فرانسیسکو، کالیفرنیا) خوانندهٔ آواز موسیقی سنتی و پاپ ایرانی بود. او خواهر بزرگتر مهستی بود. هایده دارای گسترهٔ صوتی از کنترآلتو تا متسوسوپرانو بود و بیش از دو دهه فعالیت داشت.هایده که نام اصلی او معصومه ددهبالا بود، در تهران متولد شد. پدر وی محمد ددهبالا و مادرش زینت بلغاری بودند. هایده در ابتدا بهواسطهٔ صدای توانمند، اپرایی و آلتو اش و سپس با پالودن صدایش به واسطهٔ دقت بیشتر، غزلسرایی و تنوع، برجسته شد. صدای هایده به لحاظ زیباشناختی با صدای آوازخوان دیگر موسیقی ایرانی، دلکش، که از وی قدیمیتر بود مقایسه میشد. در کنار توانایی صوتی درخور توجه، محبوبیت هایده در میان شنوندگان ایرانی، در درجهٔ اول بهدلیل تسلط وی بر اصول بنیاد موسیقی، صدای زایا، مجموعهای از آهنگهای ایرانی و اجرای ردیفهای آواز بودهاست. این اجراها جایگاه وی را در فهرست آوازخوانهای برجستهٔ موسیقی ایرانی در سدهٔ بیستم میلادی تثبیت کرد. خواهر کوچکتر او، مهستی نیز از خوانندگان معروف ایرانی بود که حدود سه سال، پیش از هایده خوانندگی را آغاز کرد.
پیش از آنکه هایده به جرگهٔ آوازخوانهای مشهور بپیوندد، خواهر جوانترِ او — که با نام هنری مهستی مشهور بود — جایگاهی در میان خوانندگان حرفهای بهدست آورده بود. هایده نزد استادان موسیقی ایرانی شاگردی کرد؛ وی آموزش را با علی تجویدی، مربی آواز، استاد ویلن و آهنگساز شروع کرد، تجویدی کسی بود که با دلکش نیز همکاری داشت. البته هایده پیش از آنکه تجویدی صدای وی را در اجرایی عمومی بشنود، تبحری در موسیقی یافته بود. تجویدی پس از شنیدن صدای هایده بیدرنگ رجیستریهای نادر در عمق صدای آلتوی هایده را تشخیص داد. این رجیستریها رنج میانهٔ بسیط (پردامنه) صدای هایده را آشکار ساخت و تجویدی آموزش و یاری در آموختن مجموعهٔ موسیقی آوازی ایرانی را به هایده ارائه کرد. در آغاز صدای بسیط (پردامنه) و خوشمیزان هایده، آمیزهای از نقدهای قوی و توجه مردمی را به دست آورد.[۵]هایده، آنگونه که خود به کرات در چندین مصاحبه متذکر شدهاست، تحت تأثیر صدای پر قدرت و شیوهٔ آوازخوانی دلکش، خوانندهٔ صاحب سبک و بلندآوازهٔ آن دوران، روی به عالم موسیقی آورد. وی در سال ۱۳۴۷، فعالیت حرفهای خود را با خواندن ترانه «آزاده» که اثر استادش علی تجویدی بر روی آخرین سروده رهی معیری بود آغاز کرد. اجرای ترانه «آزاده» با ارکستر بزرگ گلها در رادیو تهران آغاز کار هایده بود. وی پس از اجرای چندین اثر دیگر از تجویدی و دیگر آهنگسازان بنام، از جمله همایون خرم، در برنامه گلها، از نخستین سالهای دهه ۱۳۵۰ به خواندن ترانههای پاپ علاقهمند شد که بیشتر از ساختههای فریدون خشنود، جهانبخش پازوکی، محمد حیدری و انوشیروان روحانی بودند..هایده در شهریور ۱۳۵۷، چند ماه پیش از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷، ایران را به مقصد بریتانیا ترک کرد. او تا پایان عمر از این رویداد به عنوان تلخترین خاطره زندگی خود یاد میکرد.[۸]همکاری او با آهنگساز سرشناس ایرانی صادق نوجوکی پس از مهاجرت به آمریکا فزونی یافت بهطوریکه منجر به رقم زدن آلبومهای «بزن تار» و «شب عشق» گردید. آلبوم «شب عشق» بهعنوان پرفروشترین آلبوم دههٔ شصت شرکت ترانه معرفی شد و همچنین از آلبوم «بزن تار» به عنوان آلبوم سال (۱۹۹۰) یاد شد.هایده در سال ۱۹۷۹ به بریتانیا و کمی بعد به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کرد. وی تا پایان عمر در لس آنجلس زندگی کرد. وی فردای کنسرتی در شمال کالیفرنیا بر اثر حمله قلبی درگذشت و چند روز بعد در گورستان وستوود هالیوود به خاک سپرده شد.
به مانند دلکش، هایده نیز با تسلط فنی موسیقایی و با شور و انرژی میخواند. وضعیت حنجرهٔ وی این امکان را به هایده میداد تا پیوستاری از ویبراتوهای دلپذیر و نغمهسراییهای آوازی، که از ملزومات آوازخوانی بود، به خواندن بپردازد. او به راحتی میتوانست صدای بم آلتوی خود را به پایین، فولر و دارکر کنترآلتو تغییر دهد. آمیزهٔ توانایی حنجرهٔ قوی با آموختهروشهای آوازخوانی، به وی صدای نادر آلتو-کنترآلتو داده بود که وی را قادر ساخته بود که آواز را پرطنین، و بافتارمند اجرا کند. علاوه بر اینها، شَم زیرکانهٔ وی در زمانبندی موسیقایی، جریان ریتمیک آواز ترانه، جملهبندی مؤثر موسیقایی و اجرای شاعرانه، وی را قادر به بروز و بیان مؤثر آنچه میخواند میکرد.
هایده در روز ۲۰ ژانویه ۱۹۹۰ میلادی برابر با ۳۰ دی ماه ۱۳۶۸ خورشیدی فردای اجرای کنسرت در باشگاه کازابلانکا در حومه سانفرانسیسکو، کالیفرنیا، بر اثر سکته قلبی درگذشت. او مبتلا به فشار خون بالا و دیابت بود که از خانواده اش به ارث برده بود.
هایده در گورستان وستوود در لس آنجلس با حضور هزاران نفر از ایرانیان مقیم آمریکا به خاک سپرده شد. هما سرشار (روزنامهنگار)، ویگن (خواننده) و حسن شهباز (مترجم و سردبیر فصلنامه رهاورد) از جمله سخنرانان در مراسم بودند. در تهران نیز علیرغم محدودیتهای بسیار، گروهی از مردم در مسجد الجواد یاد او را گرامی داشتند. ویدئوی مراسم به فاصله کوتاهی، مخفیانه در ایران پخش شد. پژمان اکبرزاده فیلم مستندی دربارهٔ فعالیتهای هنری و آثار هایده ساختهاست که در ژانویهٔ ۲۰۰۹ برای نخستین بار در آمستردام اکران شد.
این مستند یکصد دقیقهای با عنوان «سخن از هایده» دربرگیرندهٔ بررسی فعالیتهای هایده، گزیدهای از اجراهای او در سبکهای گوناگون و گفتگو با دوستان و همکاران نزدیک اوست. مستند در جشنوارهٔ فیلم نور در لسآنجلس نامزد دریافت جایزه بهترین مستند شد اما به گزارش تلویزیون فارسی بیبیسی، «برخی از بستگان و دوستداران هایده به علّت بازگویی بیپرده برخی مسایل به آن اعتراض کردند»؛ از سویی در تهران، مستندساز از سوی خبرگزاری فارس به علّت ساخت فیلم دربارهٔ «خواننده معلومالحال طاغوتی» مورد انتقاد قرار گرفت.شبکه ایرانیان هلند مستند «سخن از هایده» را در بیستم ژانویه ۲۰۱۰ در بیستمین سالگرد درگذشتِ هایده منتشر کرد و نسخهٔ کوتاه شدهٔ آن نیز از شبکه فارسی تلویزیون صدای آمریکا پخش شد. در ژوئن ۲۰۱۰، کمی پیش از نمایش فیلم در جشنواره ایرانیان سیاتل، واشینگتن، «روز آنلاین» در نقدی، مستند را «تلنگری برای یادآوری فضای شوم دهه شصت» خواند. در فروردین ۱۳۹۸، شهرداری لسآنجلس ستارهای به نام این هنرمند ایرانی در بلوار مشاهیر شهر لسآنجلس در کنار بزرگترین هنرمندان جهان قرار داد. و نام «هایده» را شورای شهر و شهردار لسآنجلس به عنوان بخشی از میراث فرهنگی و هویت ایرانی و میراث هنری این شهر به ثبت رسانید. همچنین طی مراسمی، با حضور شهردار و اعضای شورای شهر لسآنجلس و خانواده و دوستداران وی، نام هایده در تقویم شهر لسآنجلس به ثبت رسید.در ویژهبرنامه نوروزی ۱۳۹۹ شبکه تلوزیونی من و تو، از هولوگرام ایشان جهت اجرای آهنگهای نوروزی، رونمایی شد که به گفته شبکه من و تو، این اولین طراحی هولوگرام از ستارگان ایرانی در تاریخ بود. در این برنامه، آهنگهای ‘عید تو عید من’ و ‘نوروز آمد’ اجرا شد.
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%87%D8%B3%D8%AA%DB%8C
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D9%87